Usługi Hotelowe 17

Śladami „Prymasa Tysiąclecia” po Ziemi Ostrowskiej

 

Proponujemy Państwu całodzienną wycieczkę Śladami „Prymasa Tysiąclecia” po Ziemi Ostrowskiej. Będzie to podróż nie tylko po miejscach związanych z księdzem Kardynałem Stefanem Wyszyńskim, ale także po dużej części Ziemi Ostrowskiej, którą młody Stefan Wyszyński mógł przemierzać, gdy tutaj mieszkał. Ponadto włączyliśmy do niej miejscowości, które mogą się poszczycić ciekawą przeszłością, czy na przykład, interesującymi zabytkami, o które wcale nie jest tak łatwo w tej części Mazowsza. Trasa liczy około 130 km i wiedzie przez miejscowości: Ostrów Mazowiecka – Jasienica – Nowa Złotoria – Zaręby Kościelne – Gąsiorowo – Zuzela – Nur – Gostkowo – Szulborze Wielkie – Mianówek - Andrzejewo – Łętownica - Paproć Duża – Guty Bujno – Ostrów Mazowiecka - Komorowo.

 

 

 

PROGRAM

 

8.00 – wyjazd z hotelu USŁUGI HOTELOWE 17 w Ostrowi Mazowieckiej

8.15 – zwiedzanie cmentarza parafialnego w Ostrowi Mazowieckiej

Zgodnie ze średniowiecznymi zwyczajami, pierwszy cmentarz powstał w pobliżu ówczesnego ostrowskiego kościoła. Zlikwidowano go dopiero w roku 1895 podczas budowy świątyni p.w. Wniebowzięcia NMP. Obecny cmentarz utworzony został na przełomie XVIII-XIX wieku. W roku 1830 Zofia z Przyjemskich Barzykowska – burgrabina łomżyńska, wybudowała istniejącą do dzisiaj drewnianą kaplicę. Tuż obok kaplicy znajduje się najstarszy zachowany nagrobek na ostrowskim cmentarzu - Scholastyki z Zarębów i Pawła Podbielskich zmarłych w latach 1827 i 1829. Cmentarz jest znakomitą księgą historii walk o niepodległość. Spoczywają tutaj uczestnicy powstania styczniowego, żołnierze I Brygady Legionów, Błękitnej Armii gen. Hallera, czy gen. Żeligowskiego - polegli na ulicach Ostrowi 4 sierpnia 1920 roku. II wojna światowa i jej następstwa znacznie „wzbogaciły” ostrowską nekropolię o mogiły żołnierzy Września ‘39, AK-owców poległych 31 sierpnia 1944 w bitwie pod Pecynką, a także o symboliczne groby żołnierzy AK i WiN zamordowanych w ubeckich katowniach, więźniów niemieckich i sowieckich obozów oraz ofiar Zbrodni Katyńskiej.

 

 

 

9.15 - zwiedzanie kościoła p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Ostrowi Mazowieckiej

 

Pierwszy ostrowski kościół p.w. św. Jadwigi Śląskiej, ufundował najprawdopodobniej w roku 1421 książę Bolesław I Starszy, chociaż można znaleźć także informację, że pierwsza świątynia istniała we wsi Ostrowa już w połowie XIV w. Ta wybudowana przez Janusza I miała spłonąć w roku 1550. Następny kościół powstał w roku 1564 po objęciu ostrowskiego probostwa przez księdza Andrzeja Patrycego Nideckiego - wybitnego humanisty, sekretarza króla Zygmunta Augusta, późniejszego biskupa wendeńskiego (Inflanty). Był on wprawdzie drewniany, ale za to miał aż siedem ołtarzy! Pod koniec XVIII wieku był już jednak w bardzo złym stanie i groził zawaleniem. W jego miejsce wybudowano nową (również drewnianą) świątynię, którą w latach 90-tych XIX wieku rozebrano i przewieziono do wsi Dąbrowa k/Mławy, gdzie istnieje do dzisiaj.

Obecny kościół p.w. Wniebowzięcia NMP został wybudowany przez proboszcza ks. Adama Prus-Jarnutowskiego w latach 1885-1893 według projektu Feliksa Nowickiego i Bronisława Szmidta. Świątynia została konsekrowana 7 października 1894 r. przez biskupa płockiego Michała Nowodworskiego. Kościół został wybudowany w stylu neogotyckim, ma trzy nawy o sklepieniu krzyżowo-żebrowym. Do budowy kościelnych fundamentów wykorzystane zostały kamienie ze starego prasłowiańskiego cmentarzyska, znajdującego się w okolicach obecnego hotelu „17”.

Przed głównym wejściem do świątyni znajduje się figura Matki Boskiej z polsko-rosyjską inskrypcją informującą, że ufundowało ją społeczeństwo powiatu ostrowskiego w roku 1890 w podzięce za uratowanie cara Aleksandra III z kolejowej katastrofy pod Charkowem w roku 1888. Podobno takiego fortelu użył ksiądz Adam Prus-Jarnutowski, aby dokończyć budowę kościoła. Figurę Matki Boskiej (a także Chrystusa z krzyżem nad głównym wejściem) wyrzeźbił znany rzeźbiarz Andrzej Pruszyński, twórca posągu Chrystusa sprzed kościoła Świętego Krzyża na Krakowskim Przedmieściu w Warszawie. Z II wojny światowej kościół wyszedł mocno okaleczony, głównie za sprawą sowieckiej artylerii. Odbudowano go w latach 1945 oraz 1955-56. Wówczas też przybyły w nim witraże wykonane przez znaną krakowską artystkę Halinę Cieślińską-Brzeską.

 

10.00 - wyjazd z Ostrowi Mazowieckiej do Jasienicy

10.20 – zwiedzanie Jasienicy

 

Jasienica to jedna z najstarszych miejscowości powiatu ostrowskiego. Założona została w roku 1203. W centrum miejscowości znajduje się kościół w stylu neogotyckim pw. św. Rocha (1880-83) z cennymi rzeźbami (Matka Boska z Dzieciątkiem – pocz. XVI w.). Na znajdującym się obok cmentarzu parafialnym można odnaleźć późnoklasycystyczny nagrobek Aleksandra Sekstyna Zaleskiego, grób Wiktora Ignacego Godlewskiego – powstańca z 1863 r. zesłańca, przyrodnika (badacza flory i fauny syberyjskiej) i współpracownika B. Dybowskiego, oraz ks. płk Antoniego Warakomskiego – legendarnego kapelana Brygady Podhalańskiej i PSZ na Zachodzie.

 

11.00 – wyjazd z Jasienicy do Nowej Złotorii

11.15 – zwiedzanie Nowej Złotorii

 

Nowa Złotoria – wieś założona w roku 1472 przez biskupa Kazimierza. Znajdował się tutaj dwór myśliwski biskupów płockich i zarząd klucza dóbr biskupich. W roku 1502 wybudowano we wsi drewniany kościół, który spłonął w roku 1716. Sto lat później taki sam los spotkał kolejną świątynię, ale władze Królestwa Polskiego nie zezwoliły na jej odbudowę i probostwo zostało przeniesione do Jasienicy Po powstaniu styczniowym dobra te otrzymał jako majorat, carski generał Apostoł Spirydonowicz Kostanda za zasługi w tłumieniu polskiego zrywu niepodległościowego. W Polsce Niepodległej, majątek stał się własnością państwa, zarządzaną przez byłego legionistę Tadeusza Podbielskiego, który w roku 1933 wybudował tutaj dworek. O przeszłości Złotorii świadczą dziś, ogrodzone kamiennym murem, pozostałości cmentarza z kapliczką wybudowaną w miejscu dawnych kościołów.

 

11.45 – wyjazd z Nowej Złotorii do Zarąb Kościelnych

12.00 – zwiedzanie Zarąb Kościelnych

 

Zaręby Kościelne – miejscowość założona w początkach XV w. przez rycerza Świętosława z Zarębina na 20 włókach ziemi nadanej mu przez księcia Janusza I za zasługi w wojnie z Zakonem Krzyżackim. W roku 1430 powstał tu pierwszy kościół (spłonął w 1462, odbudowany w 1512). Już w roku 1680 istniała tutaj szkoła żydowska i wyznaczono miejsce na kirkut. Najcenniejszym zabytkiem Zarąb jest barokowy zespół klasztorny o.o. reformatów fundacji kasztelana Szymona Zaręby, wybudowany w latach 1765-1774. W podziemiach klasztoru znajduje się oszklona trumna ze zmumifikowanymi szczątkami fundatora. W miejscowości jest też druga świątynia – neogotycki kościół filialny p.w. św. Stanisława z lat 1882-1900 wybudowany z polnego kamienia. W ołtarzu głównym – obraz Matki Boskiej Anielskiej z pocz. XVII w. Nieopodal Zarąb leży miejscowość Skłody, należąca kiedyś do rodziny Marii Skłodowskiej –Curie. Jedną z atrakcji Zarąb Kościelnych jest konny Pluton Pospolitego Ruszenia kultywujący tradycje przedwojennego 10 Pułku Ułanów Litewskich, powstały z inicjatywy obecnego proboszcza ks. Andrzeja Dmochowskiego.

 

12.45 – wyjazd z Zarąb Kościelnych w kierunku Zuzeli. Po drodze zwiedzanie Gąsiorowa

 

Gąsiorowo – na malowniczym nadbużańskim zakolu noszącym zagadkową nazwę „Carska Łaska”, znajdują się resztki parku z XIX w. – będącego częścią dawnego obozu letniego i poligonu wojsk rosyjskich, stacjonujących w Ostrowi Mazowieckiej i w Zambrowie na przełomie XIX i XX w. W roku 1897 odbyły się tutaj wielkie manewry, w których udział wzięły tysiące żołnierzy ze wspomnianych garnizonów, a także … car Mikołaj II. Z Gąsiorowa pochodził Ignacy Aldon Onufry Ołdakowski (1785-1821) profesor Liceum Krzemienieckiego i Uniwersytetu Wileńskiego.

 

13.15 – zwiedzanie Zuzeli

 

Zuzela – najstarsze ślady osadnictwa pochodzą z okresu neolitu, natomiast pierwszy zapis – z roku 1161, kiedy książę mazowiecki Henryk nadał wieś klasztorowi kanoników regularnych w Czerwińsku. Na początku XIII stulecia powstał tu pierwszy kościół. W następnych wiekach Zuzela była niejednokrotnie niszczona przez najazdy Jaćwingów i Litwinów, ale staraniem biskupów płockich i zakonu kanoników, za każdym razem na nowo dźwigała się z popiołów. O jej burzliwej przeszłości świadczyć mogą kolejne zuzelskie świątynie: 1406 – kościół św. Mikołaja, 1480 – kościół p.w. św. Trójcy, 1609 – kościół p.w. św. Trójcy i św. Leonarda, 1726 – kościół pw. Przemienienia Pańskiego. Po III rozbiorze Polski Zuzela znalazła się w granicach Prus Nowowschodnich i dobra zakonne uległy sekularyzacji. Pod koniec wieku XIX powstała tu szkoła powszechna. Wkrótce wybudowany został obecny murowany kościół neogotycki (1908-1913) p.w. Przemienienia Pańskiego (proj. Józefa Piusa Dziekońskiego), zniszczony częściowo podczas walk w roku 1944, a następnie odbudowywany przez ponad 20 lat. Najcenniejszymi elementami jego wyposażenia są między innymi: srebrny krzyż ołtarzowy z roku 1604, renesansowy kielich z roku 1642, rokokowa monstrancja i gwiazda orderowa z XVIII w, ornat z XVI w. i biskupi fotel z przełomu XVII-XVIII w. W Zuzeli przyszedł na świat 3 sierpnia 1901r. przyszły Prymas Tysiąclecia - Stefan Wyszyński, którego ojciec był organistą w tutejszej parafii. W znajdującym się naprzeciwko kościoła budynku dawnej szkoły, znajduje się Muzeum Lat Dziecięcych Prymasa Tysiąclecia ze zrekonstruowanymi pomieszczeniami, w jakich mieszkała rodzina organisty Wyszyńskiego, oraz z odtworzoną izbą lekcyjną rosyjskiej szkoły powszechnej z początku XX wieku. Przed kościołem wznosi się okazały posąg kardynała Stefana Wyszyńskiego.

W Zuzeli urodziła się także Janina Dłuska (1909-1986), pierwsza żona Czesława Miłosza.

                

               

 

14.00 - obiad polowy w Zuzeli

15.00 – wyjazd z Zuzeli do Nura

15.15 – zwiedzanie Nura

 

Nur – jego okolice, to obszar najstarszego osadnictwa w powiecie ostrowskim (ok. 1000 lat p.n.e.). W okresie wczesnego średniowiecza znajdował się tutaj kasztel obronny strzegący wschodnich granic księstwa mazowieckiego. Prawa miejskie Nur otrzymał w latach 1410 -1434, następnie był stolicą Ziemi Nurskiej. W jego okolicach miały miejsce walki podczas szwedzkiego potopu (zniszczenie i upadek znaczenia miejscowości), Powstania Listopadowego (22 maja 1831 r. bitwa z Rosjanami stoczona przez wojska gen. Łubieńskiego) oraz Styczniowego. W centrum znajduje się kościół z II połowy XIX wieku z obrazem Matki Boskiej z Dzieciątkiem z I poł. XVII w. w ołtarzu głównym. O przeszłości dawnej stolicy Ziemi Nurskiej opowiadają legendy z okresu świetności nurskiego grodu oraz potopu szwedzkiego, między innymi o „kramicach” królowej Bony, skarbie zatopionym w Białym Jeziorze i Szwedzkiej Górze.

 

15.45 – wyjazd z Nura w kierunku Andrzejewa. Po drodze zwiedzanie Gostkowa i Szulborza

 

Gostkowo – przy drodze Czyżew-Szulborze Wielkie mijamy unikalny kamienny drogowskaz z XIX wieku wskazujący odległości w milach do Gostkowa i Czyżewa. Na brzegu rzeki Brok w Gostkowie znajduje się kamienna figura św. Jana Nepomucena, która wg lokalnej legendy, przypłynęła tutaj podczas powodzi jeszcze w pierwszej połowie XIX wieku. W samej wiosce dawny dwór z początku XIX wieku z nieodzownym duchem w tle.

Nieopodal Szulborza, przy leśnej drodze znajdują się masowe groby 5 tysięcy Żydów zamordowanych podczas okupacji przez Niemców, oraz pomnik upamiętniający ofiary ludobójstwa.

Niedaleko Szulborza znajduje się miejscowość Kietlanka, w okolicach której powstańcy styczniowi przeprowadzili pierwsze akcje kolejowe na rosyjskie transporty wojskowe. Pierwsza z nich (13 maja 1863 r.) zakończyła się klęską oddziałów powstańczych, w drugiej, która miała miejsce kilka dni później, wykolejony został pociąg przewożący carskich żołnierzy.

 

16.30 – zwiedzanie Andrzejewa

 

Andrzejewo – dawna wieś Wronie założona w XIII w. przez biskupów płockich. W roku 1534 miejscowość otrzymała prawa miejskie i nową nazwę Andrzejów (od imienia fundatora bpa Andrzeja Krzyckiego). Po powstaniu styczniowym Andrzejewo utraciło prawa miejskie. Najstarszym zabytkiem miejscowości jest późnogotycki kościół wybudowany w latach 1526-1605 z barokowym ołtarzem z roku 1701 oraz z epitafium pisarza nurskiego Szymona Jabłonowskiego z połowy XVII w.

W dniach 12-13 września 1939 roku na polach między Łętownicą i Andrzejewem, została rozbita w ciężkich walkach z niemieckim korpusem gen. Guderiana, polska 18 „Żelazna” Dywizja Piechoty. Podczas bitwy andrzejewski kościół pełnił rolę szpitala polowego, a na jego ołtarzu operowano rannych żołnierzy. Na cmentarzu parafialnym znajduje się mauzoleum kryjące ponad 450 polskich obrońców Ojczyzny, a także zbiorowa mogiła AKowców poległych w czerwcu 1944r. w Czerwonym Borze. Nieopodal zabytkowej kaplicy cmentarnej znajduje się grób Julianny Wyszyńskiej – matki Prymasa Tysiąclecia. Rodzina ks. Kardynała przeniosła się do Andrzejewa z Zuzeli w kwietniu 1910 roku. Jego ojciec podjął tu pracę jako organista, a 9 letni Stefan naukę w miejscowej szkole. Ksiądz Kardynał tak wspominał andrzejewski wątek swojej biografii: „…z Andrzejewem jestem związany bardzo mocno. Tutaj bowiem od roku 1910 wychowywałem się; tutaj – jako ośmioletni chłopiec – utraciłem matkę. Spoczywa ona na cmentarzu parafialnym. W tej świątyni po raz pierwszy przystąpiłem do Stołu Pańskiego. Tutaj uczyłem się służyć do Mszy Świętej i przez długi czas przy tym ołtarzu posługiwałem. W tym kościele w roku 1913 przyjąłem sakrament Bierzmowania z rąk biskupa Juliana Nowowiejskiego. W tej świątyni kształtowało się, rozwijało i dochodziło do świadomości moje powołanie kapłańskie. Tutaj postanowiłem, że pójdę do seminarium i będę pracował nad tym, aby zasłużyć sobie na łaskę kapłaństwa...”.

 

17.00 – wyjazd z Andrzejewa w kierunku Komorowa. Po drodze zwiedzanie Paproci Dużej i Gut Bujno

 

Paproć Duża – wieś w powiecie zambrowskim leżąca w odległości 5 km od Andrzejewa. Po rozbiorach Polski, było to miejsce osiedlania się licznych kolonistów niemieckich, po których pozostał do dziś charakterystyczny i rzadko spotykany na Mazowszu układ przestrzenny zabudowy (po okręgu). W centrum wsi znajdował się kościół ewangelicki, w którym 15 lipca 1899 r. zawarli związek małżeński Maria z Koplewskich Juszkiewiczowa i Józef Piłsudski. Po II wojnie światowej świątynię rozebrano gdyż groziła zawaleniem i na jej miejscu wybudowany został kościół katolicki p.w. Miłosierdzia Bożego. Kilkaset metrów od kościoła znajduje się kurhan kryjący polskich żołnierzy poległych 4 sierpnia 1920 roku.

 

Linia Mołotowa – w drodze do Ostrowi, w okolicach wiosek Prosienica – Guty Bujno, trasa przecina pas sowieckich fortyfikacji tzw. „linię Mołotowa”, wybudowaną po 17 września 1939 na nowej granicy między III Rzeszą i Rosją Sowiecką. Do prac przy jej budowie okupanci sowieccy zapędzili mieszkańców okolicznych wiosek. Podczas ataku na ZSRR 22 czerwca 1941 r. umocnienia te nie odegrały najmniejszej roli i praktycznie bez oporu zostały zajęte przez oddziały niemieckie. Po obydwu stronach drogi widoczne są resztki bunkrów.

 

Guty Bujno – W lesie nieopodal miejscowości znajduje się miejsce straceń z okresu II wojny światowej. Między innymi jest to miejsce ostatniego spoczynku około 140 mieszkańców Ostrowi, rozstrzelanych przez Niemców w czerwcu 1943 roku, w odwecie za wykonanie przez Armię Krajową wyroku śmierci (25 maja 1943r.) na niemieckim landracie Reinholdzie Ekercie.

 

18.00 – zwiedzanie Komorowa

 

Komorowo – miejscowość na północno-zachodnim skraju Ostrowi, dawny majątek ziemski rodzin: Komorowskich, Bukrabów, Zielińskich, Skarżyńskich, Niewęgłowskich, Ostrowskich Jej początki sięgają XIII stulecia. Od drugiej połowy XIX wieku kojarzy się głównie z wojskiem. W latach 1890-94 władze carskie wybudowały tutaj duży koszarowy kompleks dla dwóch pułków piechoty i brygady artylerii. Podczas I wojny koszary zostały zajęte przez wojska niemieckie, stacjonowały tutaj między innymi również: 5 pp Legionów, oraz oddziały Polnische Wehrmacht. W okresie międzywojennym w Komorowie znajdowała się Szkoła Podchorążych Piechoty. W sierpniu 1944 roku koszary zostały spalone i większość budynków rozebrano. Jednak nawet to, co pozostało, wzbudza podziw. Największą atrakcją jest, niespotykana w innych garnizonach, ilość pomników polskich bohaterów narodowych, wybudowanych w okresie największej świetności Komorowa, w latach 30-tych XX wieku. Są one zgrupowane w dwóch zespołach. W alei Powstania Listopadowego znajdują się pomniki ppor. Piotra Wysockiego, gen. Sowińskiego, gen Chłopickiego, mjra Łukasińskiego, gen. Bema, gen. Dwernickiego oraz generałów Prądzyńskiego i Chrzanowskiego. W alei Królów i Hetmanów (teren zamknięty) umieszczono posągi: Bolesława Chrobrego, Władysława Łokietka, Władysława Jagiełły, Jana III Sobieskiego oraz hetmanów Tarnowskiego, Chodkiewicza, Żółkiewskiego i Czarnieckiego (był jeszcze pomnik Stefana Batorego, ale został zniszczony w roku 1944 przez sowieckich żołnierzy). Ponadto znajdują się tutaj jeszcze: popiersie Stanisława Moniuszki, pomnik biskupa Władysława Bandurskiego (zniszczony w roku 1950 i odbudowany w III RP) oraz najbardziej monumentalny konny posąg Marszałka Józefa Piłsudskiego, który również został zniszczony przez władze komunistyczne, a następnie odbudowany i odsłonięty we wrześniu 1999 roku.

                 

19.00 – wyjazd z Komorowa do Ostrowi Mazowieckiej

19.10 – przyjazd do hotelu USŁUGI HOTELOWE 17 w Ostrowi Mazowieckiej. Zwiedzanie hotelu - zabytkowego budynku starego Spichlerza.

 

Obiekt został wzniesiony w 1942 przez Niemców na potrzeby jednej bitwy – pod Stalingradem. Zbudowano go z czerwonej, carskiej cegły ceramicznej, którą uzyskano po rozbiórce koszar wojskowych w Komorowie powstałych w 1890 roku. Konstrukcja liczącego ponad 2000 m2 trzypoziomowego budynku przystosowana była do dużych obciążeń. Niemcy na wszystkich poziomach do wysokości 2-3 m magazynowali zboże. Na każdej kondygnacji zamocowany był taśmociąg, który dźwigał ziarno, które następnie pakowano w worki, by koleją trafiało na front Wschodni. W drodze powrotnej przywożono stamtąd rannych żołnierzy, którzy byli przetransportowywani do lazaretu mieszczącego się w pobliskim Komorowie. Staranność i solidność wykonania budynku posłużyła w następnych dziesięcioleciach. W latach 50-tych XX wieku w okresie zimnej wojny w najniższej części budynku znajdowały się schrony przeciwatomowe. W latach 70-tych i 80-tych przeznaczony był pod działalność handlową, usługową, produkcyjną i biurową. Potem przez wiele lat stał opustoszały. Przez obecnych właścicieli został wyremontowany i odrestaurowany z dbałością o szczegóły nawiązujące do jego historii. Zachowane zostały taśmociągi, dwie windy przemysłowe, na których do dzisiaj widnieją oryginalne niemieckie tabliczki. Budynek w którego remont i modernizację włożono ogrom pracy, dzisiaj oferuje swoim Gościom pokoje hotelowe, cztery wielofunkcyjne sale mogące pomieścić do 700 osób. Zbudowany przez Niemców 70 lat temu budynek, zaniedbany i niszczejący przez wiele lat, obecnie zachwyca urokiem i niepowtarzalnym klimatem.

 

19.30 – kolacja w hotelu

 

 

 

Autorem programu wycieczki jest Tomasz Banaszek